Ο ΗΓΟΥΜΕΝΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΗΣ ΑΝΑΛΗΨΕΩΣ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ ΣΥΚΕΑΣ ΚΑΙ ΕΜΨΥΧΩΤΗΣ ΤΩΝ ΕΛΕΎΘΕΡΩΝ ΠΟΛΙΟΡΚΗΜΈΝΩΝ, ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΡΩΓΏΝ ΚΑΙ ΚΟΖΥΛΗΣ, ΙΩΣΉΦ.

 

-----

------

Δεν του είχε μείνει πολύς δρόμος του καλογήρου ακόμη.. Η γιδόστρατα ήταν σε πολλά σημεία λασπωμένη από τη μπόρα που είχε ρίξει το απόγευμα.. Καλύτερα που μερίμνησε Ο Πανάγαθος όμως και σήκωσε τις σκόνες του καλοκαιριού.. Σκοτεινιαζε σιγά σιγά αλλά απέναντι τα Αντιχασια είχαν κρυφτεί από ώρα με τη μουντάδα της βροχής..

Αυτό το απόγευμα του Σεπτέμβρη ο ιερομόναχος Ιωσήφ είχε πάει 2 χιλιόμετρα δίπλα στο χωρίο, στη Συκεα να προμηθευτεί τροφές για το μοναστήρι.. Άργησε λίγο να επιστρέψει καθώς στο χωρίο ήταν αρκετά δημοφιλής.. Όποιος τον έβλεπε, ήθελε να ανοίγει κουβέντα με τον καλόγερο.. Περίμενε να ακούσει έναν λόγο, μια παρηγοριά, ακόμη έστω και ένα χωρατό.. Ακόμη και ένας δύσπιστος άνθρωπος ξέρει πως θα έχει μια ουσιαστική στήριξη από έναν αληθινό άνθρωπο Του Θεού.. Μια κουβέντα βάλσαμο και εφόδιο στην ψυχή των χριστιανών σε τούτα τα χρόνια της πικρής σκλαβιάς..

Ο Ιωσήφ είχε χάρισμα.. Έτσι και αλλιώς ήταν πολύ μορφωμένος, διάβαζε και έγραφε συνεχώς.. Είχε μαθητεύσει δίπλα και σε σπουδαίο δάσκαλο.. Τους λογούς του κατά την περίσταση τους έκανε καταπραϋντικούς, ψυχωφελείς.. Αλλά και πύρινους, χειμαρωδεις.. Ο Ιωσήφ δεν είχε πολλά χρόνια που εκαρη μονάχος στην Ιερά Μονή Αναλήψεως της Συκεας.. Αλλά γρήγορα έγινε ηγούμενος του Μοναστηρίου και αυτό ήθελαν και οι άλλοι μονάχοι.. Γιατί ήταν συνετός και λόγω της μόρφωσης του ήταν δάσκαλος και καθοδηγητής..

Λίγο πριν φτάσει, σταμάτησε λίγο στον Σταύρο του πατρός-Κοσμα.. Ήθελε να νιώσει τα βήματα του, να αφουγκρασθει τους λογούς του.. Τι ευλογιά για τούτα τα μέρη να τα διαβεί πριν 25 χρόνια περίπου αυτός ο μέγας Αφυπνιστης.. Έσκυψε εκεί μπρος στο σημείο, προσκύνησε αλλά ένιωσε και ένα δάκρυ να κυλά στο πρόσωπο του.. Πόση θέληση, πόση πίστη, πόση στήριξη από Τον Θεό είχε ο Κοσμάς Αιτωλός να σύρει Τον Σταύρο σε όλες τις απάτητες γωνίες της σκλαβωμένης πατρίδας.. Να φτιάξει σχολειά, να ξυπνήσει στην καρδιά του Ελληνα τις Ελληνικές αρετές και τον πόθο για την ελευθεριά..

Η σκέψη του φτερούγισε λίγα χρόνια πριν.. Λαϊκός ακόμη στην πατρίδα του την Τσσριτσανη.. Όχι μακριά από εδώ.. Ομοίως τα χρόνια εκείνα εφανη και εκεί ένας σπουδαίος διδάσκαλος.. Ο Κωνσταντίνος Κούμας..

Όλες οι αισθήσεις του ήταν ορθάνοιχτες, για να μη χάσει εκείνη την Κυριακή, όσα κήρυττε από αμβωνος ο Κούμας..

"Τὴ ἐλευθερίᾳ οὖν, ᾗ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε, καὶ μὴ πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε.

Ἴδε ἐγὼ Παῦλος λέγω ὑμῖν ὅτι ἐὰν περιτέμνησθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφελήσει.

Μαρτύρομαι δὲ πάλιν παντὶ ἀνθρώπῳ περιτεμνομένῳ ὅτι ὀφειλέτης ἐστὶν ὅλον τὸν νόμον ποιῆσαι.

Κατηργήθητε ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ οἵτινες ἐν νόμῳ δικαιοῦσθε, τῆς χάριτος ἐξεπέσατε·

ἡμεις γὰρ Πνεύματι ἐκ πίστεως ἐλπίδα δικαιοσύνης ἀπεκδεχόμεθα.."(Προς Γαλατάς, ε' 1-5).

-Για να είμαστε ελεύθεροι ο Χριστός μάς ελευθέρωσε. να στέκεστε σταθεροί, λοιπόν, και μη δεσμεύεστε πάλι σε ζυγό δουλείας.

Να, εγώ ο Παύλος σας λέω ότι, αν περιτέμνεστε, ο Χριστός δε θα σας ωφελήσει τίποτα.

Και μαρτυρώ πάλι σε κάθε άνθρωπο που περιτέμνεται ότι είναι οφειλέτης στο να εκτελέσει όλο το νόμο.

Καταργηθήκατε από το Χριστό όσοι δικαιώνεστε με το νόμο, ξεπέσατε από τη χάρη.

Γιατί εμείς αναμένουμε την ελπίδα της δικαίωσης από την πίστη με το Πνεύμα..

Ο Κούμας ήταν ο κορυφαίος δάσκαλος στην πόλη της Λάρισας.. Όμως λόγω κάποιων προβλημάτων που παρουσιάστηκαν, ήρθε στην Τσαριτσανη οπού δίδαξε στο Ελληνικό Διδακτήριο.. Εκεί δίδαξε ελληνικά και επιστημονικά μαθήματα στην απλοελληνική κατά τα πρότυπα των δημοτικιστών και εισήγαγε ως νέο μάθημα την άλγεβρα. Παράλληλα με τις διδακτικές του υποχρεώσεις δεν έπαυσε να κηρύττει το λόγο του Ευαγγελίου από τον άμβωνα όπως του είχε μάθει ο Πέζαρος στον Τύρναβο..

Εκείνο το πρωινό της Κυριακής προ της Υψώσεως του Τίμιου Σταύρου εδώ στην Εκκλησιά της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.. βάσει της περικοπής του Απ. Παύλου ο Κούμας κήρυττε εμφανώς την ελευθεριά του Χριστιανού χάριν της θυσίας του Ιησού Χρίστου..

-Ο πιστός που ατενίζει προς τον Θεό είναι ένας θηρευτής της ελευθερίας και της αλήθειας. Αυτά τα δύό δίνουν στο ανθρώπινο πρόσωπο την ιερότητα του:«και τους προσκυνούντας αυτόν εν πνεύματι και αλήθεια δει προσκυνείν»,

Αυτεξούσιο έπλασε τον άνθρωπο ο Θεός, αυτεξούσιο τον θέλει. Ο άνθρωπος ενεργεί κατά προαίρεση, και όταν έτσι ενεργεί, ενεργεί ως άνθρωπος. Για την προαίρεση μίλησαν πολύ οι αρχαίοι φιλόσοφοι και μάλιστα ο Αριστοτέλης. Μας δίνουν όμως την εντύπωση ότι η προαίρεσή τους έχει ψυχολογική την αρχή της. Η χριστιανική προαίρεση έχει μεταφυσική την αρχή της, γιατί πραγματώνεται σωστά όταν ο άνθρωπος είναι θέληση του καλού, του αγαθού, όταν με άλλα λόγια, κατορθώνει και ταυτίζει την προαίρεσή του με το θέλημα του Θεού.

Απεριόριστες δυνατότητες που ο χριστιανισμός προσφέρει στη θεωρητική και την πρακτική, ελεύθερη ενεργητικότητα του ανθρώπου. Κάθε πιστός, με την ελεύθερη ενεργητικότητά του, αυτή και τα έργα της, φανερώνει ως που το βάθος του χριστιανικού πνεύματος μπορεί να φτάσει. Όσο πιστεύει ότι το βάθος τούτο είναι απροσμέτρητο, τόσο το καλύτερο γι’ αυτόν..

Ο ήπιος και δομημένος λόγος του ιεροκήρυκα ήταν σαν μάννα εξ ουρανού για τον νεαρό μαθητή του.. Ελευθερία! Τι πανέμορφη λέξη! Πόσος αγώνας χρειάζεται για να κατακτηθεί η αληθινά νοούμενη ελευθεριά.. Πόση σημασία έχει το κήρυγμα του δάσκαλου για αυτόν τον σκλαβωμένο λαό που εκατοντάδες χρόνια δε γεύεται το Δώρο Του Θεού.. Και τι ευτυχής συγκυρία να υπάρχουν φάροι σαν τον Κουμα, να δείχνουν ακόμη τον προορισμό.. το χρέος.. Πώς ανέχονται ακόμη οι Έλληνες την "περιτομή", τα ξένα ήθη; "Ιδε ἐγὼ Παῦλος λέγω ὑμῖν ὅτι ἐὰν περιτέμνησθε, Χριστὸς ὑμᾶς οὐδὲν ὠφελήσει."

Ένας λαός που έβγαλε τους καλύτερους δάσκαλους του κόσμου, πως μπορεί να είναι υποδουλωμένος από βάρβαρους και πνευματικά κενούς ανθρώπους;

"Τῇ ἐλευθερίᾳ οὖν, ᾗ Χριστὸς ἡμᾶς ἠλευθέρωσε, στήκετε, καὶ μὴ πάλιν ζυγῷ δουλείας ἐνέχεσθε."

Μέτα το "Δι ευχών" κάθε φορά περίμενε αρκετή ώρα να μιλήσει έστω και για λίγο με τον δάσκαλο..

- Ο Χρίστος, διδάσκαλε, μας θέλει ελεύθερους;

Γέλασε ο Κούμας..

-Η τελειότητα και η ευδαιμονία, δηλαδή το φυσικό και το ηθικό ευ είναι του ανθρώπου εξαρτάται από την καλλιέργεια του και την, όσο μπορεί, ελεύθερη χρήση των φυσικών δυνάμεων του και συνήθειων.. Φυσικά και ο Χρίστος μας θέλει ελεύθερους.. Γι' αυτό σταυρώθηκε!

-Μήπως ξεχάσαμε πως είναι αυτή η ελευθεριά; Είμαστε πολλά χρόνια σκλαβωμένοι..

Τα ματιά του Κουμα έβγαλαν φλόγες..

-Έχει καθήκον ο άνθρωπος απέναντι στον πλησίον αλλά κυρίως προς Τον Θεον να μην προστάζει τους άλλους να ακολουθούν τις ιδέες και τις πράξεις του.. Να μη τους κρατά δεμένους με την αμάθεια, την κάκια, την απιστία, την άπατη, την αναισθησία.

-Τι πρέπει να πράξει το Γένος;

-Ο Χριστιανός, ο Έλληνας προστάζεται να συνεργήσει στην εξάπλωση της αληθινής Ελληνικής παιδείας, της γνήσιας χριστιανικής πίστεως και της ισόνομης ελευθερίας στην πατρίδα μας.. Αλλά ο δραστικός και συντονισμένος αγώνας για την ελευθεριά, όταν κατανοηθεί από τον Ελληνα, πως είναι υπέρτατο καθήκον για τον εαυτόν του και τους ομοεθνείς του, τότε θα έρθει το ποθουμενον..

Τα βήματα του πατρός-Ιωσηφ ήταν βαρεία.. Τα βάσταγαν τα λογία του διδασκάλου Κουμα.. Τόσο ζωντανά, λέξη προς λέξη, τα είχε κρατήσει μέσα του.. Αλλά του γλύκανε το πρόσωπο και ένα δροσερό αεράκι που κατηφόρισε από τα Αντιχασια εκεί μπροστά στο μοναστήρι.. Σαν να ήταν ένα σημάδι αυτό.. Ναι! Η θυσία για την πίστη και την πατρίδα αγιάζει..

"Ἐμοὶ δὲ μὴ γένοιτο καυχᾶσθαι εἰ μὴ ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι' οὗ ἐμοὶ κόσμος ἐσταύρωται κἀγὼ τῷ κόσμῳ."(Προς Γαλατάς, στ', 14')..

Όταν έκρουσε τη θύρα της Μονής είχε σκοτεινιάσει.

-Άγιε ηγούμενε, πάτερ Ιωσήφ, άργησες! Τρομάξαμε.. Ειμασταν έτοιμοι να βγούμε να σε ψάξουμε..

-Έχεις δίκιο, Ιλαρίων! Και έχω δουλειά να κάνω.. Πρέπει να τελειώσω τη γραφή της προθέσεως με τους αφιερωτες της Μονής..

-------

---------

Από μικρός στα γράμματα, μικρός στα πινακίδια..

----

-----

Ο επίσκοπος Ρωγών και Κοζυλης Ιωσήφ γεννήθηκε στην Τσαριτσάνη το έτος 1780 από εύπορους και ενάρετους γονείς.. Παρασκευάς ο πατέρας του και Τριανταφυλλιά η μητέρα αυτού.. Δεν έχουμε αναφορές ποιο ήταν το κοσμικό όνομα του πατρός-Ιωσηφ πριν ιερωθει.. Εγώ θεωρώ πως το πιο πιθανόν είναι, πως δε λεγόταν Ιωσήφ, καθώς είναι ανδρικό όνομα για λαϊκούς, που δε απαντάται στην περιοχή της Ελασσονας.. Από τα παλιά χρόνια έως τώρα..

Σπουδάζει στα ονομαστά σχολεία της περιοχής του έχοντας κλίση στην Ιερωσυνη.. Ταυτόχρονα μελετά τα λογία και φιλοσοφικά συγγράμματα της εποχής..

Αρχικώς στα Αμπελάκια της Λάρισας οπού διδάσκεται τα πρώτα γράμματα από τον ιερέα των Τρικάλων Πολυζώη. Εκεί επίσης γίνεται μαθητής του δασκάλου του Γένους ιεροδιακόνου Γρηγορίου Κωνσταντά..

Το 1798 στην Τσαριτσανη αναλαμβάνει δάσκαλος ο σπουδαίος διαφωτιστής Κωνσταντίνος Κούμας.. Ίσως αυτός ήταν ο λόγος που ο Ιωσήφ επιστρέφει στη γενέτειρα του.. Να τον γνωρίσει και να διδαχθεί.. Το 1800 (ίσως και το 1799) πηγαίνει στην Ιερά Μονή Αναλήψεως Συκεας Ελασσονας, οπού εισέρχεται στις τάξεις του Κλήρου.. Χειροτονείται διάκονος και πολύ σύντομα πρεσβύτερος.. Στο μοναστήρι λόγω της ευρυμάθειας του και των σπουδών του, ήταν δάσκαλος για τους άλλους μονάχους καθώς πιο μορφωμένος.. Ίσως αυτός ήταν ο κύριος λόγος που σε λίγο χρονικό διάστημα έγινε ο Ηγούμενος της Μονής..

-----

-----

Ο ηγούμενος της Ιεράς Μονής Αναλήψεως Συκεας, πατήρ-Ιωσήφ.

-----

-----

Θα κάνω αναφορά αρχικώς, στην παραμονή του πατρός Ιωσήφ στο Μοναστήρι της Ανάληψης.. Είναι ένα στοιχείο, που αναδεικνύει ιστορικά το χωρίο μου, Συκεα Ελασσονας, όπως φυσικά και τον οικισμό της ομώνυμης Ανάληψης, ασχέτως αν αυτός δημιουργήθηκε μετά.. Και δεν υπάρχουν έως τώρα άλλες αναφορές περί αυτού..

Ο επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ, αυτός που στο Μεσολόγγι κηδεψε τον Μάρκο Μπότσαρη, αυτός που υποδέχθηκε τον λόρδο George Byron, αυτός που εμψύχωσε τους πολιορκημένους, οργάνωσε την Έξοδο της Ιερας Πόλεως και τελικώς έτυχε ενός θανάτου, που αποτελεί σύμβολο θυσίας και δικαίως συγκαταλέγεται στο Πάνθεον των ηρώων, εθνομαρτύρων και ιερομαρτύρων (αγιαζοντας το ράσο του).. ζούσε στην περιοχή μας, ως μονάχος και ηγούμενος της Μονής Αναλήψεως του Σωτηρος για 13-14 χρόνια..

Εκαρη μονάχος στη Μονή Αναλήψεως ή το 1799 ή το 1800.. Ο Κωνσταντίνος Κούμας δίδαξε στην Τσαριτσανη 1-2 έτη (1798-1799).. Το ότι υπήρξε μαθητής του Κούμα, το επιβεβαιώνει ο σπουδαίος δάσκαλος στο έργο του [Ιστορίαι των ανθρωπίνων πράξεων, 12 (Βιέννη 1832) 585]:«Μεταξύ τῶν μαθητῶν τοῦ τῆς Τσαριτσάνης σχολείου ἔβλεπε με χαράν του ὁ Κούμας και τον ἀρχιεπίσκοπον τῆς ἐπαρχίας ἐκείνης Ἰωαννίκιον, ἄνδρα φλεγόμενον ὑπό φιλομάθειας και, μεταξύ πολλῶν ἱερωμένων, τον μετέπειτα ἐπίσκοπον Ῥωγῶν Ἰωσήφ»..

Όταν έφυγε ο Κούμας, έφυγε και ο Ιωσήφ από εκεί.. Ακολούθως ή πήγε κατευθείαν στην Ανάληψη και ιερωθηκε (1799) ή πήγε έναν χρόνο στη Λάρισα, οπού δίδαξε σε σχολείο και μετά στο μοναστήρι (1800)..

Εδώ πρέπει να αναφέρω πως στην ερευνά μου με βοήθησαν πολύ τα κείμενα ενός σπουδαίου πνευματικού ανθρώπου της Λάρισας, του Κώστα Σπανού, εκδότη παράλληλα και του βραβευμένου από την Ακαδημία Αθηνών περιοδικού "Θεσσαλικό Ημερολόγιο"..

Ο κος Σπανός με άρθρο του στο εν λόγω περιοδικό: 

[«Η πρόθεση της Μονής Αναλήψεως Ελασσόνας. Οι οικισμοί και τα ονόματα των αφιερωτών τους. Νέα στοιχεία για την πατρίδα του Ιωσήφ των Ρωγών, 1803», τομ. 64 (Λάρισα 2013) σελ. 305-334] δίδει σημαντικά στοιχειά.. Τα τελευταία χρόνια ένα χειρόγραφο της Μονής Αναλήψεως απεδείχθη πως ήταν γραμμένο από τον ίδιο τον Ιωσήφ.. Όπως σημείωσε ο Ιωσήφ, στη σελίδα 16 της πρόθεσης, οι προγενέστεροι μοναχοί της Ανάληψης είχαν καταχωρίσει τα ονόματα των αφιερωτών της περιόδου 1725-1803. Προφανώς, λόγω της πολυετούς χρήσης, η πρόθεση αυτή είχε φθαρεί πολύ και ο Ιωσήφ αποφάσισε να μεταφέρει τα ονόματα των αφιερωτών σε μία νέα πρόθεση το 1803. Η εν λόγω σημείωση έχει ως εξής:

«Τέλος: μέχρι τοῦδε ἐγράφησαν τα ὀνόματα τῆς παλαιᾶς πλάκας παῥῤησίας και προθέσεως ἀπό τοῦ 1725ου: ἔτους μέχρι τοῦ: 1803ου: ὅσα δε μέλλουν να γραφοῦν εἰς το ἑξῆς θέλει γραφοῦν ἔμπροσθεν. –

ἔξω ἀπό τα ὀνόματα τῶν πατέρων ἅτινα καταγραφήσονται εἰς το πρῶτον φῦλλον κατά συνέχειαν με τα παλαιά. οὕτως ἔδοξέ μοι τῷ ταπεινῷ ἡγουμένῳ Ἰωσήφ τῷ κοσμήσαντι ἅμα και ἀντιγράψαντι προ χρόνων ἤδη την δέλτον ταύτην, προ τῆς σχολαρχίας και ἡγουμενίας μου».

Εδώ βλέπουμε σε αυτήν την πρόθεση που την υπογράφει ο Ιωσήφ, πως το 1803 ήταν ήδη ηγούμενος της Μονής (δηλαδή μόλις 3-4 χρόνια μετά την απαρχή της ιερωσυνης του)..

Αναφορά στον Ρωγών Ιωσήφ κάνει και ο συνομιληκος του (γεν. 1780) και Τσαριτσανιωτης κληρικός ομοίως.. μέγας διδάσκαλος του Γένους πατήρ-Κωνσταντινος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων (αυτός μαζί με τον Κοσμά Αιτωλό ήσαν οι μονοί στα χρονικά, που κατείχαν το μέγα οφικκιο του "Γενικού Αποστολικού Ιεροκήρυκα της Ανατολικής Ορθόδοξου Εκκλησιάς"):

"Ο Ἰωσήφ ἐπίσκοπος Ῥωγῶν ἐγεννήθη ἐν Τσαριτσάνῃ τῆς Θεσσαλίας τῷ 1780 ἐκ γονέων ἐναρέτων, πατρός μεν Παρασκευᾶ, μητρός δε Αἰκατερίνης. ἐκπαιδευθείς τα ἐγκύκλια μαθήματα ἐν τῷ σχολείῳ τῆς πατρίδος αὐτοῦ, και ἀπελθών εἰς το πλησίον τῆς πόλεως Συκέας μοναστήριον τῆς Ἀναλήψεως ἐμόνασε και χειροτονεῖται διάκονος, ἔπειτα δε και ἱερεύς πολλήν ὠφέλειαν παρέχων εἰς την μόνην διά τῆς αὐτοῦ διδασκαλίας και ἀρετῆς."(Ακαδημία Αθηνών, ΚΕΜΝΕ, Αρχείο Οικονόμου, ΧΧΧ, 11.)..

Στο όνομα της μητέρας του ο Κών. Οικονόμου ίσως κάνει λάθος, διότι ίσως λεγόταν Τριανταφυλλιά, όπως προκύπτει από την πρόθεση της Μονής του Σπαρμού (κώδ. Ολυμπιωτίσσης 224) που εξέδωσε ο καθηγητής Θωμάς Μπούμπας.. Στη σελίδα 5 της πρόθεσης αυτής, όπου είναι τα ονόματα των αφιερωτών της Τσαριτσάνης, αναφέρονται ο Ιωσήφ και τα μέλη της πατρικής οικογένειάς του:«ο παπά κυρ Ιωσήφ αναληψιώτης. και αυτάδελφος του. κώνστας·: ονόματα, όταν μας πούλησαν το σπίτι τους. παρασκευά, τριανταφιλιάς. Ιωάννου. δημητρίου». Είμαστε βέβαιοι, πλέον, ότι ο Ιωσήφ ήταν γιος κάποιου Παρασκευά και της γυναίκας του Τριανταφυλλιάς, και είχε έναν αδερφό, τον Κώνστα. Η οικογένειά του, για λόγο που δεν είναι γνωστός, πούλησε το σπίτι της στη Μονή του Σπαρμού.

Όπως είπαμε, οι σπουδές του κοντά στον Κούμα τον κατέστησαν άξιο να διδάξει και στο σχολείο της Λάρισας. Την ιδιότητα του δασκάλου, άγνωστη έως τώρα, μας την παρέχει η ενθύμηση, την οποία έγραψε ο ίδιος επίσης στη σελίδα 16 της πρόθεσης:«(…) προ τῆς σχολαρχίας κ (άι) ἡγουμενίας μου». Η πληροφορία αυτή αποσαφηνίζει μία ενθύμηση του κώδικα της Παλιοκαρυάς, η οποία κάνει λόγο για έναν δάσκαλο Ιωσήφ στη Μονή της Ανάληψης, ο οποίος δίδαξε στο σχολείο της Λάρισας, για ένα χρόνο:«Ἐν ἔτει 1814, Αὐγ. 7, αὐτόν τον καιρό ἦλθε ὁ παπα-Ἰάκωβος εἰς το μοναστῆρι [της Παλιοκαρυάς], ὅστις ἦταν πρῶτον εἰς την Ἀνάληψιν. Ἐνῶ ἔγινε καλόγερος διά χειρός τοῦ παπα-Ἰωσήφ, ὅταν ἦταν διδάσκαλος εἰς την Λάρισαν χρόνον 1, και ὕστερα ἔφυγεν και ἤλθομεν εἰς την Ἀνάληψιν (…)». Πολύτιμη και αυτή η πληροφορία. Ο Ιωσήφ ήταν σχολάρχης της Λάρισας, για ένα σχολικό έτος, μάλλον το 1799, γεγονός το οποίο δεν μαρτυρείται από καμία άλλη πηγή.. Ενδεχομένως όμως και αργότερα μέσα στα 14 έτη περίπου που έμεινε στο μοναστήρι, να πήγε εκ νέου στη Λάρισα ή σε κάποιο άλλο ελληνικό εχολειο να διδάξει.. Ήταν σύνηθες οι καλόγεροι να μαθαίνουν γράμματα στα παιδιά λόγω των εγκυκλίων σπουδών τους ή της τριβής τους με τα βιβλία των μοναστηριών.. Πρέπει να αναφερθεί κιόλας πως εντός της Ιερας Μονής Αναλήψεως, υπάρχει μια κρυπτή, που συμφωνά με την παράδοση, λειτουργούσε ως κρυφό σχολείο..

Σε κάποιες δημοσιεύσεις σχετικά με τη δράση του Ιωσήφ ως Ηγούμενου της Μονής, γίνεται λόγος για συμμετοχή του στην επανάσταση του πάπα-Θύμιου Βλαχάβα, του περίφημου ρασοφορεμενου κλεφταρματολου από την Ασπροκκλησια Καλαμπάκας..

Όταν το 1809 ο εκ Βιθυνίας της Μικράς Ασίας, φλογερός Μητροπολίτης Ναυπάκτου και Άρτης Πορφύριος μετατέθηκε στη Μητρόπολη της Ελασσόνας ο Ιωσήφ γνωρίσθηκε με αυτόν.. Σχετικά με την περίοδο του Πορφυριου στην Μητρόπολη Ελασσωνος υπάρχουν στοιχειά στο αρχείο: "Παρατηρήσεις σε κατάλογο Ἐπισκόπων, 1833),(Γ. Α. Κ. Ὀθωνικό, L. 8, ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΑ 3 (1986-87)..

«και οἱ κακοί ἄνθρωποι ἐπληροφόρησαν ἐκεῖνον τον τύραννον [Ἀλήπασα], τι Ἰγνάτιος και τι Πορφύριος, ἔγραψεν εἰς την Κωνσταντινούπολιν, ἥνωσε τάς δύο ἐπαρχίας, Ἰωάννινα και Ἄρτα, ἔλαβον και ἐγώ προεδρικῶς την Ἐλασσόνα περιεχομένην εἰς την ἰδίαν ἐπικράτειαν τοῦ τυράννου."..

Το 1813 ο Πορφύριος, επέστρεψε στην Μητρόπολη Ναυπάκτου και Αρτης..

«ἀπό τῆς ἁγιωτάτης Μητροπόλεως Ἐλασσῶνος, τῆς ἐλεηθείσης αὐτῷ προς παραμυθίαν μετά την ἀνωτέρω περίστασιν και ἀνεδέχθη πάλιν δικαίῳ λόγῳ την πληρωθεῖσαν αὐτῷ ἐπαρχίαν…».

Αλλά πήρε και τον Ιωσήφ μαζί του.. Εκεί τον όρισε Πρωτοσυγγελο και βοηθό του..

Συνοψίζω επομένως πως ο Ιωσήφ μονασε στο μοναστήρι μας, Αναλήψεως Του Σωτηρος, από το 1799 ή 1800 έως το 1813.. Και αυτή η σπουδαία προσωπικότητα ελαμπρυνε τη Μονή και ως Ηγούμενος αυτής για τουλάχιστον 10 έτη..

-----

-----

Εκ Τσαριτσάνης ορμώμενος..

-----

-----

Εν συνεχεία θα αναφερθώ στο θέμα της καταγωγής του Ιωσήφ.. Έως τώρα δυιϊστανται οι απόψεις αν πατρίδα του είναι τα Αμπελάκια ή η Τσαριτσανη.. Και τελικά αποδεικνύεται πως υπάρχει και άλλος ένας λόγος να υπερηφανεύονται οι Τσαριτσανιωτες για το χωρίο τους.. Γιατί η πατρίδα του Ρωγών και Κοζυλης Ιωσήφ είναι η Τσαριτσανη..

Προς αποδειξιν αυτού υπάρχουν 2 αδειασειστα στοιχειά..

1ον) Η μαρτυριά του ίδιου του Ιωσήφ!

Πάλι επικαλούμαι τον κο Σπανό καθώς η δημοσίευση του χειρογράφου του στο Θεσσαλικό Ημερολόγιο, προσδιόρισε επακριβώς την γενέτειρα του σπουδαίου κληρικού και πατριώτη.. Πρόκειται για την Τσαριτσάνη, χωρίς καμία αμφισβήτηση, αφού το δηλώνει ο ίδιος.

Ο Ιωσήφ, αφού αποπεράτωσε την αντιγραφή των ονομάτων στη νέα πρόθεση (έχω κάνει μνεία πιο πριν), θέλησε να αφήσει την ταυτότητά του, σε ανάμνηση των μεταγενεστέρων, λες και προαισθανόταν ότι θα εγερθεί ζήτημα με το όνομα της γενέτειράς του. Στη σελίδα 81 έγραψε ένα ποιηματάκι, ένα τετράστιχο, με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία, ένδειξη ότι ήταν γνώστης του ποιητικού δεκαπεντασύλλαβου, από σχετικά διαβάσματα του:

«ὦ βίβλος καλοστόλιστη, καλῶς κεκοσμημένη,

ποῖος ἔτζι σ’ ἐστόλισε, σ’ ἔκαμε ζηλευμένη;

ὁ Ἰωσήφ μ’ ἐστόλισεν, Ἱερομόναχός τις

ἐκ τῆςδε ξένε τῆς μονῆς ἦν και τζαριτζανιώτης».

Δεν μπορεί, λοιπόν, κανείς να αμφισβητήσει τα λόγια του Ιωσήφ. Κι όμως, ήδη από τον προηγούμενο αιώνα, διάφοροι έγραψαν ποικίλα: Ήταν Αμπελακιώτης που σπούδασε κοντά στον πάπα-Πολυζώη και μετά ήρθε στην Τσαριτσάνη και παρακολούθησε μαθήματα κοντά στον Κών. Κούμα.. ήταν Τσαριτσανιώτης που σπούδασε στη Σχολή των Αμπελακίων.. άλλοι δεν θέλουν να ασχοληθούν με τη γενέτειρά του, καθώς δεν είχε ξεκαθαρίσει το όνομά της..

2ον) Η αναφορά του σπουδαιότατου πατρός-Κωνσταντινου Οικονόμου, του οποίου η προσωπικότητα και τα γραπτά του δεν αμφισβητούνται.. Προς επίρρωσιν παραθέτω εκ νέου το κείμενο του.. "Ο Ἰωσήφ ἐπίσκοπος Ῥωγῶν ἐγεννήθη ἐν Τσαριτσάνῃ τῆς Θεσσαλίας τῷ 1780 ἐκ γονέων ἐναρέτων..".

-------

---------

Ο Φιλικός.. Επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης, Ιωσήφ.

-----

-----

Η εθνικη δράση του Ιωσηφ ανησυχεί τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων και το 1814 διατάζει και πετυχαίνει τη σύλληψη, τη μεταφορά του στα Γιάννενα και την καταδίκη του σε θάνατο. Όμως, με τη βοήθεια του Μάνθου Οικονομάκου το σκάει από τη φυλακή και πάει στην Άρτα, κοντά στον Πορφύριο..

Τὸ 1818 μυεῖται στὴ Φιλικὴ Ἑταιρεία.. Συνδεεται φιλικά με τον επίσκοπο Ρωγών και Κοζύλης Μακάριο, οποίος, πριν φύγει για την Κέρκυρα για να γλυτώσει το θάνατο από τον Αλή Πάσα, τον κατηχησε στην Εταιρεια.. Το 1820 σε ηλικία 44 ετών χειροτονείται Επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης, διαδέχομενος τον Μακάριο..

Οι Ρωγοί βρίσκονται σε χαμηλό λόφο ανάμεσα από τα χωριά της Πρέβεζας, Πέτρα και Νέα Κερασούντα.

Σήμερα σώζονται ερείπια του κάστρου καθώς και Ιερός Ναός αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου, μέρος παλιάς Μονής η οποία δεν σώζεται.

Δίπλα στην είσοδο του Ιερού Ναού υπάρχει επιγραφή που αναγράφει:

«ΕΝ ΤΑΥΤΗ ΤΗΝ ΠΑΛΑΙ ΜΟΝΗ ΚΑΙ ΕΠΙΣΚΟΠΗ ΡΩΓΩΝ ΑΡΧΙΕΡΑΤΕΥΣΕ 1820-1826 Ο ΕΘΝΟΜΑΡΤΥΡΑΣ ΙΩΣΗΦ ΣΠΟΥΔΑΙΟΤΑΤΑΣ ΠΡΟΣΕΝΕΓΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ ΤΗ ΠΑΤΡΙΔΙ ΕΝ ΜΕΣΟΛΟΓΓΙΩ ΑΓΩΝΙΣΘΕΙΣ ΚΑΙ ΘΥΣΑΣΘΕΙΣ 13/04/1826».

  Ως Επίσκοπος Ρωγών έμεινε μικρό χρονικό διάστημα άφησε όμως σπουδαίο εκκλησιαστικό κα φιλανθρωπικό έργο.. βοηθώντας τις χήρες, τα ορφανά και τους φτωχούς πιστούς. Ανακαίνισε τα μοναστήρια και τις εκκλησίες της περιοχής πριν φύγει για το Βάλτο κοντά στους οπλαρχηγούς Ανδρέα και 

Ιωάννη Ίσκο. Απέκτησε μεγάλη επιρροή στους αγωνιστές και επέλυσε τις όποιες διαφορές τους με σύνεση και δικαιοσύνη, μειώνοντας τις γκρίνιες και τους διχασμούς. Πήρε μέρος σε αρκετές μάχες εναντίον των Τούρκων πριν φύγει για το Μεσολόγγι..

Στον τουρκικό εμφύλιο πόλεμο (Σουλτανου- Αλη Πασα), οι Έλληνες της περιοχής, με τον Ιωσήφ πρωταγωνιστή, κατόπιν διαταγής της Φιλικής Εταιρείας παίρνουν το μέρος του Αλή για να εκδιώξουν τα σουλτανικά στρατεύματα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα ο Χουρσίτ Πασάς να συλλάβει πολλούς κληρικούς και τον Ιωσήφ. Οι πιστοί για να τους ελευθερώσουν πλήρωσαν τα λύτρα που ζητούσαν..

----

----

Το δοξασμένο τέκνο της Τσαριτσάνης στην Ιερά Πόλη Μεσολογγίου.

-----

-----

Στο Μεσολόγγι έρχεται τον Φεβρουάριο του 1822 και βοηθά στην άμυνα της πόλης..

Δεδομένου ότι το Μεσολόγγι υπαγόταν στην δικαιοδοσία του Επισκόπου Ναυπάκτου και Άρτας Πορφυρίου ήλθε μαζί με τον Δεσποτη.. Και ο μεν Πορφύριος εγκαταστάθηκε στο μέχρι πρόσφατα υφιστάμενο επί της διασταυρώσεως των οδών Δεληγιώργη και Τσόγκα ιδιοκτησίας Αντωνίου Σάχου προεπαναστατικό οίκημα, ο δε Ιωσήφ στο «ενδιαίτημά του» παρά την πλατεία του Αγίου Παντελεήμονος, εκεί δηλαδή όπου σήμερα είναι ο τάφος του, όπως τον ανέδειξε το 1991 η διοίκηση του παραπλεύρως εδρεύοντος τότε Λιμενικού Ταμείου Μεσολογγίου.

Εκεί συναντά εκ νεου τον επαρχο Βάλτου Ίβον, συνεργάζεται με τον Αλέξανδρο Μαυροκορδάτο για την αίσια έκβαση του Αγώνα.. συνδέεται με στενη φιλια με τον Ελβετό Φιλέλληνα εκδότη των «Ελληνικών χρονικών» Ιωάννη Μάγερ και συνεργάζονται σε οργανωτικά θέματα..

 "Ο Μάρκος Μπότσαρης.. την ανοιξη του 1822 μετέβη στο Μεσολόγγι, συναντήθηκε με τους εκπροσώπους της προσωρινής επαναστατικής κυβέρνησης, τους υπέδειξε τη μεγάλη σημασία, την οποία θα είχε για τον Αγώνα η εξακολούθηση της αντίστασης των Σουλιωτών και ζήτησε ενισχύσεις. 

Ο Δεσπότης, Ιωσήφ των Ρωγών, ο Μαυροκορδάτος και άλλοι πολεμιστές υποδέχτηκαν τον Μάρκο στο Μεσολόγγι..

Συγκινημενος ο Μητροπολιτης ειπε:

--Δοξασμένο τέκνο του Σουλίου και της Ελληνικής πατρίδας, καλώς μας ήρθες! Το Μεσολόγγι και συσσωμος ο λαός σε υποδέχεται και σε χαιρετίζει ήρωα και Σωτήρα..

--Προσκυνάω το ελεύθερο Μεσολογγι, την Αρχιερωσυνη σας, την Κυβέρνηση, τους πολεμιστές, τον λαό όλον, γυναίκες άντρες και παιδιά.

Εγώ ο αδερφός σας και σας λέω αδέλφια.. ας φωνάξουμε όλοι, να ζει η ελεύθερη πατρίδα μας!

Ο αγώνας μας είναι μεγάλος και δύσκολος γιατί ο εχθρός μας είναι μεγάλος και δυνατός αλλά το δικιο μας είναι πιο μεγάλο και πιο δυνατό.. Οποιος πιστεύει σε αυτό το δίκιο κάνει το χρέος του και το χρέος αυτό ζητάει ζωές.. Δεν ζητάει τιμές.." (Αποσπασμα απο το αφηγηματικο δοκιμιο μου "Μαρκος Μποτσαρης- Ο Σουλιωτης αετος)..

Ακολουθως εχουμε την σπουδαια απωθηση του εχθρου στην 1η πολιορκια της Ιερας Πολεως, οπως οργανωθηκε απο τον αετο του Σουλιου, Μαρκο Μποτσαρη..

Ο Ιωσήφ γίνεται ο γεφυροποιός όλων μέσα στην πόλη του Μεσολογγίου.

Μαζί με τον Μητροπολίτη Πορφύριο κηδεύει στο Μεσολόγγι, τον Αύγουστο του 1823, τον Μάρκο.. Διοργανώνει με απόλυτη επιτυχία την υποδοχή του Λόρδου Βύρωνα και κατάφερε να συμφιλιώσει με αυτή του την ενέργεια την Εκκλησία, τον Μεσολογγίτικο λαό με τους Φιλέλληνες καθώς και τους Σουλιώτες..

"Μεσολόγγι, 4 Ιανουαρίου 1824..

Στην παράλια είχε συγκεντρωθεί όλος ο κόσμος.. Στη λαοθάλασσα αυτή επικρατούσε μεγάλη συγκίνηση.. Οι πιο πολλοί είχαν δάκρυα στα ματιά.. αλλά δεν ήταν από λύπη.. Ήταν λαχτάρα, προσμονή, ελπίδα.. Μπροστα-μπροστα αραδιασμένοι οι άρχοντες της πόλης, ο κλήρος (με πρώτο τον Τσαριτσανιωτη Επίσκοπο Ιωσήφ των Ρωγών), οι καπετάνιοι με τους στρατιώτες τους..

Το Μεσολόγγι ήταν ελεύθερο..

Η αναχαίτιση των Τούρκων κατά την 1η πολιορκία της πόλης.. Οι επιτυχίες των Ελληνικών Όπλων, τα εδάφη που είχαν ανακτηθεί.. ακόμη και οι θυσίες και απώλειες αγωνιστών, θεριεψαν τη φλόγα..

Και ήταν απολύτως καθαρό στα ματιά τους.. το θαύμα της ελευθερίας.. Και αυτό το απόλυτο αγαθό, είχαν βάσιμες ελπίδες πως θα το κέρδιζαν..

Διάφοροι ευρωπαικοι κύκλοι και όχι μόνο.. είχαν ενθουσιαστεί από τον ζήλο, τον ηρωισμό, το ακατάβλητο πάθος των Ελλήνων.. και φυσικά για το δικαιοτατο αίτημα τους για αυτοδιάθεση..

Αλλά αυτός που ερχόταν σήμερα στο Μεσολόγγι ήταν ιδιαίτερα ξεχωριστός.. Ήταν ο εκπρόσωπος του "Αγγλικού Κομιτάτου του Λονδίνου", μιας φιλελληνικής οργάνωσης.. Αλλά δεν ήταν μόνο αυτό.. Ήταν ένας διάσημος ποιητής στη χωρά του, μέλος της Βουλής των Λόρδων του Ηνωμένου Βασιλείου και Εταίρος της Βασιλικής Εταιρίας.." (Αποσπασμα απο το αφηγηματικο δοκιμιο μου "Μαρκος Μποτσαρης- Ο Σουλιωτης αετος)..

Στις 19 Απριλίου του 1824 κηδεύει τον Μεγάλο Φιλέλληνα Λόρδο Βύρωνα στον Ναό του Αγίου Νικολάου που βρισκόταν μέσα στον Κήπο των Ηρώων, οπου κηδεψε και τον Μαρκο..

-----

-----

Ο εμψυχωτής των Ελευθέρων Πολιορκημένων.

-----

-----

Οι Αρετές και ο προσωπικός του Αγώνας τον αναδεικνύουν σε πνευματικό καθοδηγητή των πολιορκημένων..

Μαζί με τον Πρεβεζάνο Αρχιμανδρίτη Γεράσιμο Ζαλογγίτη γυρνούν στα τείχη, εμψυχώνουν τους Αγωνιστές, περιθάλπουν τους τραυματίες, βοηθούν στη επιδιόρθωση των τοιχών και πολεμούν και οι ίδιοι στην «ντάπια».

Έτσι, του δόθηκε πλέον η δυνατότητα να παρουσιάσει ακόμη περισσότερο τον ένθερμο και φλογερό πατριωτισμό του, καθώς και τις περί του ιερού καθήκοντος αντιλήψεις του. Επί καθημερινής βάσεως δεν λειτούργησε μόνο σαν κληρικός αλλά σαν πραγματικός πνευματικός ηγετης, σαν συμπολεμιστής και ακούραστος εργάτης συμμετέχοντας και ζώντας λεπτό προς λεπτό το δράμα των Μεσολογγιτών.

Οι πολιορκημένοι τον έβλεπαν να περιέρχεται συνεχώς τις ντάπιες, να συμπαρισταται στους πολεμιστές παράλληλα δε να φροντίζει για την συντήρηση του Φρουρίου «μετακομίζοντας ο ίδιος επί των ώμων του πέτρας, ξύλα και χώμα.. περιερχόμενος τους προμαχώνας, ευλογώντας και ενθαρρύνοντας τους μαχομένους», όπως σημειώνει και ο Αρτέμιος Μίχος στα «Απομνημονεύματα της Β΄ Πολιορκίας»..

Είχε μεγάλη επιρροή και δεν γινόταν τίποτα στο Μεσολόγγι χωρίς την παρουσία του. «Ο Επίσκοπος Ρωγών Ιωσήφ με μεγάλη καρτερία και γενναιότητα υποφέρει τα δεινά χάριν του Μεσολογγίου και της Πατρίδος, κρατών τον Τίμιον Σταυρόν εις τας χείρας του και με ρακώδη ενδυμασία εμψυχώνων τους πολιορκημένους Μεσολογγίτες, άνδρες, γυναίκες και παιδιά, τους ετοιμάζει να υποδεχθούν με μεγάλη καρτερία και γενναιότητα την θυσία για την Πατρίδα…», γράφει στις 19 Δεκεμβρίου 1825 η εφημερίδα, "Ελληνικά Χρονικά". Από το ρακένδυτο πετραχήλι του «κρέμονται» οι ψυχές όλων των πολιορκημένων Μεσολογγιτών..

-----

-----

"..ἐντόπιοι καὶ ξένοι καὶ λοιποὶ πάντες εὐλογημένοι χριστιανοὶ τῆς θεοσώστου ταύτης πόλεως.."

-----

-----

Ὅταν ἡ κατάσταση ἦταν πλέον τραγικὴ γιὰ τοὺς ἐλεύθερους πολιορκημένους τοῦ Μεσολογγίου ὁ Ρωγῶν Ἰωσὴφ ἔγραψε ἐγκύκλιο πρὸς αὐτούς, στὶς 22 Δεκεμβρίου 1825. Αὐτὴ δημοσιεύθηκε τὴν 1η Ἰανουαρίου 1826, στὴν ἐφημερίδα τοῦ Μεσολογγίου «Ἑλληνικὰ Χρονικά», του ἥρωα Ἑλβετου φιλέλληνας, Ἰωάννη Ἰακωβου Μάγερ:

«Εὐλαβέστατοι ἱερεῖς, ἐντόπιοι καὶ ξένοι, ἱερομόναχοι καὶ μοναχοί, εὐγενέστατοι πρόκριτοι ἐντόπιοι καὶ ξένοι καὶ λοιποὶ πάντες εὐλογημένοι χριστιανοὶ τῆς θεοσώστου ταύτης πόλεως, χάρις εἴη πᾶσιν ὑμῖν καὶ εἰρήνη ἀπὸ Θεοῦ…. Ὅλοι κοινῶς γνωρίζετε ὅτι εἰς τὴν κατάστασιν ὁπού εἶναι τὸ φρούριόν μας κατὰ τὸ παρὸν δὲν ἠμπορεῖ νὰ ἀντιπαραταχθῇ καὶ νὰ ἀνθέξῆ εἰς πρώτην καὶ μόνην ὁρμὴν τοῦ ἐχθροῦ, ὅστις ἐνεδυναμώθη πολὺ τώρα μὲ τὸν ἐρχομὸν τῶν Ἀράβων…. Ὅθεν, ὡς ἀρχιερεὺς ταπεινός, ὁπού εὑρέθην ἐδῶ καὶ ἐκινδύνευσα μαζί σας, ὡς τὸ ἠξεύρετε, κατὰ χρέος σᾶς συμβουλεύω, αὔριον μετὰ τὸ τέλος τῆς θείας Λειτουργίας, οἱ μὲν ἱερεῖς, ἱερομόναχοι καὶ μοναχοὶ νὰ συναχθῆτε εἰς τὴν κατοικίαν μου ὅλοι, διὰ νὰ πηγαίνωμεν εἰς τὴν μεγάλην τάμπιαν, οἱ δὲ πρόκριτοι, ἐντόπιοι καὶ ξένοι, μαζὶ μὲ ὅλον τὸν λαόν, χωρὶς νὰ φροντίσουν καφέδες καὶ ρακία, νὰ τρέξουν εἰς τὴν ἰδίαν τάμπιαν μὲ ὅλην τὴν προθυμίαν ὁ μὲν μὲ τσαπί, ὁ δὲ μὲ φτυάρι καὶ ἄλλος μὲ καλάθι, ὅποιος ἔχει, καὶ νὰ δουλεύσωμεν ὅλοι μὲ πατριωτισμόν…. Ἂν ὅμως δὲν ἀκούσητε τὴν ἀρχιερατικὴν συμβουλήν μου καὶ μερικοὶ μὲν πηγαίνουν εἰς τὴν τάμπιαν χωρὶς ὄρεξιν ὡς εἰς ἀγγαρείαν, ἄλλοι δὲ κρυφθοῦν εἰς τὰ ὀσπίτια των καὶ ἄλλοι πηγαίνουν εἰς ἐδικά των ἰντερέσια, μηδὲν λογιζόμενοι τὸν προφανῆ της πατρίδος κίνδυνον, ἐκείνους ὁπού ἀκούσουν τὴν συμβουλήν μου, ὁ Θεὸς νὰ εὐλογήση αὐτοὺς τὲ καὶ τὰς οἰκογενείας τῶν, ἐκείνους δὲ ὁπού κάμουν παρακοὴν καὶ δὲν πηγαίνουν εἰς τὴν τάμπιαν εὐθὺς μετὰ τὴν λειτουργίαν, τοὺς καταρῶμαι ἐκ βάθους ψυχῆς αὐτοὺς καὶ τὰ οἰκογενείας τῶν (ἐκτὸς γερόντων, γραιῶν, γυναικὼν ἀδυνάτων, παρθένων καὶ ἀνηλίκων παίδων) ὡς ἀναξίους της ἐλπιζομένης ἐλευθερίας καὶ ἀναισθήτους τῆς περιστάσεως αὐτῆς τῆς φρικώδους. Ἀκούσατε λοιπὸν ἅπαντες τὴν συμβουλήν μου τὴν ἀρχιερατικήν, διὰ νὰ λάβητε εὐλογίαν καὶ ὄχι κατάραν, νὰ λάβητε καὶ τὸν ἔπαινον τῶν ἀνθρώπων». («Ὁ Τύπος στὸν Ἀγώνα», Ἐκδόσεις Ἑρμῆς, Τόμος Β΄ σελ. 329).

----

----

Ο πρόεδρος του "Συμβουλίου του θανάτου".

-----

-----

Μετά από ένα χρόνο πολιορκίας, το Μεσολόγγι περνούσε τα τελευταία δύσκολα εικοσιτετράωρα. Βλέποντας πως ήταν αδύνατο πλέον να έρθουν ενισχύσεις για τον αγώνα, εκκλησία, οπλαρχηγοί και «καπεταναίοι» της πόλης, αποφάσισαν τη συγκρότηση προσωρινής Διοικούσας Επιτροπής η οποία θα συνεδρίαζε στον περίβολο της εκκλησίας της Αγίας Παρασκευούλας και εκεί θα έπαιρναν την μεγάλη απόφαση για την Έξοδο. Ήταν ημέρα Τρίτη 6 Απριλίου 1826.

Η επιτροπή αποτελούνταν από τους: Επίσκοπο Ιωσήφ Ρωγών και Κοζύλης, Ιωάννη Παπαδιαμαντόπουλο, Παναγιώτη Παλαμά, Ιάκωβο Μάγερ, Χρήστο Καψάλη, τους οπλαρχηγούς, Θανάση Ραζηκώτσικα, Νότη Μπότσαρη, Δημήτρη Μακρή, Κίτσο Τζαβέλλα, Γεώργιο Κίτσο, Ν.Στουρνάρα, Δημ. Κοντογιάννη, Κώστα Βλαχόπουλο, Δημ. Γεροθανάση, Δ. Σιαδήμα, τον φρούραρχο Μήτρο Δεληγιώργη, τους Αντιστράτηγους Γιαννάκη Ραζηκώτσικα, Παν. Σωτηρόπουλο, Γεώρ. Τζαβέλα, Ζάχο Μήλιο, Β. Χασάπη, Κων. Τσιριγώτη, Αθ. Κουτσονίκα, Γιώτη Γκιώνη, Νικ. Καραμήστο και άλλους καπεταναίους..

Πρόεδρος ορίστηκε ο Επίσκοπος Ρωγών και Κοζύλης Ιωσήφ. 

Το συμβούλιο που θα προεδρεύσει ο Επίσκοπος ονομάσθηκε «Συμβούλιο του Θανάτου». Τις ώρες αυτές η Αγία Παρασκευούλα στέκει δίπλα στον καθένα και τον φωτίζει για τις επόμενες αποφάσεις..

Οἱ πρόκριτοι καὶ οἱ στρατιωτικοί τοῦ Μεσολογγίου ὑπέγραψαν σύμφωνο γιὰ τὴν Ἔξοδο. Αὐτὸ τὸ ὑπαγόρευσε ὁ Ρωγῶν Ἰωσὴφ στὸν Κασομούλη. Σὲ αὐτὸ περιγράφεται ὁ τρόπος μὲ τὸν ὁποῖο θὰ γίνει ἡ ἔξοδος στὶς 10 Ἀπριλίου 1826, ξημερώνοντας τῶν Βαΐων. Ἡ ἀρχὴ τοῦ σχεδίου εἶναι ἡ ἀκόλουθη:

«Ἐν ὀνόματι τῆς Ἁγίας Τριάδος, βλέποντες τὸν ἑαυτόν μας, τὸ στράτευμα καὶ τοὺς πολίτας ἐν γένει μικροὺς καὶ μεγάλους παρ’ ἐλπίδα ἐστερημένους ἀπὸ ὅλα τὰ κατεπείγοντα ἀναγκαῖα τῆς ζωῆς πρὸ 40 ἡμέρας καὶ ὅτι ἐκπληρώσαμεν τὰ χρέη μας ὡς πιστοὶ στρατιῶται τῆς πατρίδος εἰς τὴν στενὴν πολιορκίαν ταύτην καὶ ὅτι ἐὰν μίαν ἡμέραν ὑπομείνωμεν περισσότερο, θέλομεν ἀποθάνει ὄρθιοι εἰς τοὺς δρόμους ὅλοι…». (Ἀρχιμ. Θεοφίλου Σιμοπούλου «Μάρτυρες καὶ ἀγωνισταὶ Ἱεράρχαι τῆς Ἑλληνικῆς Ἐθνεγερσίας 1821 – 1829», ἐκδ. Δημ. Λ. Θεοφιλοπούλου, Δημοσιογράφου, Ἀθῆναι, 1971, σελ. 425).

Η απόφαση αποτελείται από δεκαεπτά άρθρα με αναφορά στον αγώνα για την Ελευθερία ή τον Θάνατο. Η Έξοδος αποφασίστηκε ομόφωνα να γίνει Σάββατο Λαζάρου προς Κυριακή των Βαΐων, στις 10 με 11 Απριλίου του 1826, τα μεσάνυχτα ώρα 10 με 12. Το κείμενο όριζε ότι η έξοδος θα γινόταν από τρία διαφορετικά σημεία και ανατολικά με αρχηγούς τους Νότη Μπότσαρη, Δημήτριο Μακρή και Κίτσο Τζαβέλα..

Έτσι, η τύχη, η δόξα, ο αιώνιος θρύλος, η λύση της τραγωδίας του Μεσολογγίου, κρίθηκαν στο Συμβούλιο αυτό με αυτή την απόφαση που υλοποιήθηκε στη συνέχεια. 

-----

-----

"Τὰ παιδιὰ καὶ οἱ γυναῖκες ἀνήκουν στὸν Θεὸ καὶ ἐκεῖνος θὰ φρόντιζε διὰ τὴν τύχην των.."

-----

-----

Ὅταν ἀποφασίστηκε ἡ Ἔξοδος, ἄρχισαν νὰ ἐκτυλίσσονται τραγικὲς σκηνές. Μητέρες πέσανε μὲ τὰ παιδιά τους σὲ πηγάδια, καποιος Πετρόχειλος σκότωσε μὲ τὸ μαχαίρι του τὴ γυναίκα του, καποιος Προφίλης τὴ μνηστή του.. Οταν ο επισκοπος Ιωσηφ άκουσε την διατυπωθείσα σκέψη περί σφαγιασμού των γυναικοπαίδων προκειμένου να μην πέσουν αιχμάλωτοι στους Τούρκους, μαζί με τον Χρήστο Καψάλη, αντέδρασε σφοδρότατα αναχαιτίζοντας έτσι την αποτρόπαια αυτή ιδέα..

Ὕψωσε τὸν Ἐσταυρωμένο καὶ ἀποσόβησε τὴν ἐκτέλεση, μὲ αὐτὰ τὰ λόγια:

"Τὰ παιδιὰ καὶ οἱ γυναῖκες ἀνήκουν στὸν Θεὸ καὶ ἐκεῖνος θὰ φρόντιζε διὰ τὴν τύχην των. Ἐν ὀνόματι τῆς Ἁγίας τριάδος. Εἶμαι Ἀρχιερεύς. Ἂν τολμήσετε νὰ πράξετε τοῦτο, ΠΡΩΤΟΝ θυσιάσατε ἐμένα. Καὶ σᾶς ἀφήνω τὴν κατάραν τοῦ Θεοῦ καὶ τῆς Παναγίας καὶ ὅλων τῶν Ἁγίων. Καὶ τὸ αἷμα τῶν ἀθώων νὰ πέση ἐπάνω σας» 

Ο Επίσκοπος, όπως γράφει ο Κασομούλης, άρχισε να κλαίει, όλοι έμειναν σιωπηλοί-βουβοί για αρκετή ώρα. Αποφασίστηκε να μη θανατώσουν τα γυναικόπαιδα. Ο Θανάσης Ραζηκώτσικας λέει με δυνατή φωνή: «Αδέρφια, υπάρχει δρόμος… είναι ο δρόμος του Θεού!»

-----

-----

"..καὶ ἡμίκαυστος ἀπεκεφαλίσθη.."

-----

------

Λίγες ώρες πριν από την Έξοδο, ο ιεράρχης λειτούργησε στον ναό του Αγίου Σπυρίδωνα. Έπειτα πήγε στους προμαχώνες όπου και ευλόγησε τους αγωνιστές οι οποίοι κοινώνησαν των Αχράντων Μυστηρίων. 

 Το βράδυ της Εξοδου ακολούθησε μαζί με τα γυναικόπαιδα το Πολεμικό Σώμα του Νότη Μπότσαρη.

Όμως, στο άκουσμα της φράσης «πίσω στα κανόνια» και στην σύγχυση και τον πανικό που επακολούθησε κατέφυγε με πλοιάριο μαζί με το ιερέα Βάλβη και τριάντα περίπου πολεμιστές στην νησίδα Ανεμόμυλος όπου από το 1822 είχε εγκατασταθεί στον εκεί μύλο ένα κανονιοστάσιο. Κατόπιν προστέθηκαν και όσοι Έλληνες γύρισαν πίσω κατά τη μάχη της Εξόδου.. Εκεί αμύνθηκε ηρωϊκά μέχρι τα ξημερώματα της Μεγάλης Τρίτης οπότε, ενεργώντας κατά τον ίδιο τρόπο που είχε ενεργήσει και ο Καψάλης, έθεσε τον δαυλό του «εις φυσεκοφόρον πίθον».. και ανατινάχτηκε, όπως σημειώνει ο Σπυρίδων Τρικούπης στην Ιστορία της Ελληνικής Επαναστάσεως:

" Ὁ Ρωγῶν Ἰωσήφ, ὁ καθ’ ὅλην τὴν πολιορκίαν διακριθεὶς διὰ τὸν ἔνθερμον πατριωτισμόν του, δὲν ἐπρόφθασε νὰ ἐξέλθει καὶ φθάσας ἐπὶ τοῦ τείχους καθ᾽ ἣν ὥραν εἰσήρχοντο οἱ ἐχθροί, ἔρριψε δαυλὸν εἴς τινα παρακείμενον φυσεκιφόρον πίθον, ἐρρίφθη εἰς αὐτὸν καιόμενον, ἡμιεκάη καὶ ἡμίκαυστος ἀπεκεφαλίσθη».

Με τη σύμφωνη γνώμη όλων, όταν οι εχθροί έφθασαν έξω, ο Ιωσήφ έβαλε φωτιά στο μπαρούτι και τινάχθηκαν στον αέρα..

Δυστυχώς, σε αντίθεση με τους υπόλοιπους συμπολεμιστές του, δεν πέθανε από την έκρηξη αλλά τραυματίστηκε σοβαρότατα με αποτέλεσμα να βρεί στη συνέχεια μαρτυρικό θάνατο αφού οι Τούρκοι τον συνέλαβαν «ημικαή», τον έσυραν μέχρι το «ενδιαίτημά του», τον κρέμασαν ανάποδα από τα κάγκελα και αφού τον έγδαραν, τον αποκεφάλισαν στις 13 Απριλίου 1826..

Ενταφιάσθηκε παραπλεύρως του Ιερού Ναού του Αγίου Παντελεήμονα Μεσολογγίου, όπου είχε τελέσει και την τελευταία Θεία Λειτουργεία.

Και με το μαρτύριο αυτού του πραγματικού κληρικού γράφτηκε και η τελευταία σκηνή της τραγωδίας που τιτλοφορείται «Ιερα Πολις Μεσολογγιου».

----

----

Η απήχηση του μηνύματος της Εξόδου.. και τα μνημεία του εθνομαρτυρα Επισκόπου Ιωσηφ.

-----

-----

Ἡ Ἔξοδος ἦταν ἕνα βροντερὸ μήνυμα ἐλευθερίας πρὸς τοὺς πολιτισμένους λαούς, ποὺ ἐνίσχυσε ἀποφασιστικὰ τὸ κίνημα ὑπὲρ τῆς δημιουργίας τοῦ ἀνεξάρτητου Ἑλληνικοῦ Κράτους.

Ὁ Σπυρίδων Τρικούπης στὴν «Ἱστορία τῆς Ἑλληνικῆς Ἐπαναστάσεως» γράφει σχετικά: «Ἡ πόλις τοῦ Μεσολογγίου, ἡ δοξάσασα τὴν Ἑλλάδα ζῶσα, ἔμελλε νὰ τὴν ἀναστήση καὶ πεσοῦσα».

Ὁ Βίκτωρ Οὐγκὸ μετὰ τὴν Ἔξοδο ζητάει ἐπέμβαση τῶν Εὐρωπαϊκῶν χωρῶν ὑπὲρ τῆς Ἑλλάδος καὶ βάζει στὸ στόμα τοῦ Ἐπισκόπου Ρωγῶν Ἰωσὴφ στὰ «Tetes du Serail» (Τὰ κεφάλια τοῦ Σαραγιοῦ) νὰ ἐπικαλεῖται τὴν Γαλλία γιὰ τὴν ἀπελευθέρωσή Της. (Roger Milliex «Ἑλληνογαλλικά», Ἔκδ. Γαλλικοῦ Ἰνστιτούτου Ἀθηνῶν, Ἰανουάριος 1953, κέφ. «Ὁ Βίκτωρ Οὐγκὼ πιστὸς φίλος τῆς Ἑλλάδας», σελ. 35).

Σε ανάμνηση της πράξεως του γενναίου ήρωα κληρικού και μάρτυρα Ιωσήφ Ρωγών, το 1923 με έρανο της εφημερίδας του Χρήστου Ευαγγελάτου «Στερεά Ελλάς» αναγέρθηκε η στήλη – έργο του μηχανικού και γλύπτη Αντωνίου Σώχου - που υπάρχει μέσα στον Ταφείο των Ηρώων..

Στον τόπο όπου υπήρχε τον 19ο αιώνα η νησίδα του Ανεμόμυλου, το 1962 η τότε ιδρυθείσα «Αιτωλική Εταιρεία» ανήγειρε, σε σχέδιο και κατασκευαστική φροντίδα του μηχανικού Φίλιππα Τίγκα, το ομοίωμα που υπάρχει μέχρι και σήμερα.

Το 2018 στον περιβολο του Ιερου Ναου Κοιμησεως της Θεοτοκου Τσαριτσανης εγιναν τα αποκαλυπτηρια της προτομης του Επισκοπου Ιωσηφ, δωρεα της κας Πολυξενης Χατζηλελεκα βάζοντας το λιθαράκι της και συμβάλλοντας στη διαφύλαξη και διάδοση της ιστορίας του τόπου και της Τσαριτσάνης..

Στις 16 Απριλίου 2022 έγιναν τα αποκαλυπτήρια ανδριάντα του στη θέση Ανεμόμυλος της Ιεράς πόλεως του Μεσολογγίου. Το έργο φιλοτεχνήθηκε από τον Αγρινιώτη γλύπτη Ευάγγελο Τύμπα.

-----

-----

".. Ὅτε δε ἦλθεν ἡ ὥρα τῆς ἀπτέρου πτώσεως ἐκείνης τῆς πόλεως ἐπεδείξατο ὅλον τον ὑπέρ πίστεως και πατρίδος διακαέστατον αὐτοῦ ζῆλον.."

-----

-----

Είναι πασιφανές πως αυτή η σπουδαία και σεβάσμια μορφή του ήρωα-κληρικου συγκαταλέγεται στο Πάνθεον των Ηρώων του Έθνους.. Στους περισσότερους ήταν γνωστή η δράση του επισκόπου Ιωσήφ στο Μεσολόγγι..

Αυτό που αγνοούσαν οι περισσότεροι, και οι ιστορικοί ερευνητές της επαρχίας Ελασσονας ήταν η καταγωγή του από την Τσαριτσανη, στην οποίαν έζησε έως τα 20 του χρόνια.. αλλά και η στενή του σχέση με την Ιερά Μονή Αναλήψεως Συκεας.. στην οποίαν έγινε μονάχος, έζησε 13-14 χρόνια και φυσικά ήταν ο ηγούμενος της Μονής για μια δεκαετία.. Αυτή η ιστορική ανάδειξη περικλείει σπουδαία τιμή για την περιοχή μας, την Συκεα, την Ανάληψη, τα γύρω χωριά και το ποίμνιο που συρρέει από παντού, να προσκυνήσουν στο μοναστήρι.. Αν μη τι άλλο, ίσως θα έπρεπε να συμπεριλάβουμε αυτό το στοιχείο στις αναφορές και στις πολιτιστικές μας εκδηλώσεις..

Εν κατακλείδι θα για να δείξω το πνευματικό και εθνικοαπελευθερωτικο επίπεδο του Επισκόπου Ρωγών και Κοζυλης Ιωσήφ.. θα παραθέσω τι έγραψε γι' αυτόν ο συμπατριώτης μου, Τσαριτσανιωτης και μέγας διδάσκαλος του Έθνους πατήρ-Κωνσταντινος Οικονόμος εξ Οικονόμων.. Η γνώμη του φυσικά και είναι πιο βαρύνουσα από τη δική μου:

".. Ἐκεῖθεν δε προτροπῇ τοῦ Ἐλασσῶνος μητροπολίτου Πορφυρίου συναπῆλθε μετ’ αὐτοῦ μετατεθέντος εἰς Ἄρταν, ὅπου και ἐχειροτονήθη ἐπίσκοπος Ῥωγῶν. Ἤδη δε τοῦ ἀγῶνος τοῦ ἑλληνικοῦ ἐπιστάντος ἀπῆλθεν εἰς Μεσολόγγιον, ὅπου παρευρέθη εἰς ὅλας τάς ἀνδραγαθίας και τούς κινδύνους τῆς μεγαλοδόξου ἐκείνης πόλεως παραινῶν και ἐγκαρδιῶν τούς μαχόμενους και παντοίως τούς ἐν ἀνάγκαις παραμυθῶν. Ἡ πολύζηλος αὐτοῦ προθυμία και οἱ ποιμενικοί αὐτοῦ λόγοι σκιαγραφοῦνται εἰς τα Ἑλληνικά Χρονικά. Ὅτε δε ἦλθεν ἡ ὥρα τῆς ἀπτέρου πτώσεως ἐκείνης τῆς πόλεως ἐπεδείξατο ὅλον τον ὑπέρ πίστεως και πατρίδος διακαέστατον αὐτοῦ ζῆλον. Συναγαγών τούς μείναντας πολίτας ἐν τῇ ἱερᾷ ἐκκλησίᾳ και ἱερουργήσας και μεταδούς αὐτοῖς τῶν ἀχράντων μυστηρίων, και τάς ψυχάς αὐτῶν εἰς την μέλλουσαν ζωήν ἀναπτερώσας συναπέκτη και αὐτός μετ’ αὐτῶν και ἐτάφη το σῶμα αὐτοῦ ὑπό τα ἐρείπια τοῦ ἱεροῦ ναοῦ κατά την ἑκουσίαν ἐκπυρσοκρότησιν τοῦ Μεσολογγίου την ἐν ἔτει 1825 [1826], ζήσας ἔτη τεσσαράκοντα και πέντε».(Ακαδημία Αθηνών, ΚΕΜΝΕ, Αρχείο Οικονόμου, ΧΧΧ, 11.)